२०२४ का निर्वाचन – विश्वभर सत्ता हल्लाउने मतपरिणाम

काठमाडौँ । गत साता बेलायत, फ्रान्स, इरान जस्ता ठूला देशमा चुनाव भएको थियो । यी देशका चुनावी परिणामले तत्कालिन सत्तारुढ नेताहरुलाई बाहिर धकेलेको छ । खासगरी बेलायत र फ्रान्समा सत्तारुढ दलले चुनाव हारेका छन् ।

बेलायतमा ऋषि सुनकको कन्जरभेटिभ पार्टी १४ वर्षपछि सत्ताबाट बाहिरिएको छ । त्यस्तै फ्रान्समा राष्ट्रपति इमानुएल म्याक्रोनको पार्टी रेनेसान्स वामपन्थी गठबन्धनबाट पराजित भएको छ । इरानमा सुधारवादी नेता मसूद पेजेस्कियानले कट्टरपन्थी सइद जलिलीलाई पराजित गर्दै राष्ट्रपति चुनाव जितेका छन् ।

यी तीनवटा मात्र चुनाव होइनन् जसमा सत्तामा रहेकाहरूलाई धक्का लागेको छ । यस वर्ष धेरै देशमा भएको आम निर्वाचनको नतिजाले विश्वलाई चकित बनाएको छ ।

टाइम्स म्यागजिनको रिपोर्टका अनुसार यस वर्ष इतिहासमा पहिलेभन्दा धेरै मतदाताहरूले विश्वव्यापी रूपमा चुनावमा भाग लिदै छन् । विश्वका कम्तिमा ६४ देशहरूमा मात्र राष्ट्रिय चुनावहरू छन्, जसले विश्वको कुल जनसंख्याको लगभग ४९ प्रतिशत प्रतिनिधित्व गर्दछ । विश्वका १० धेरै जनसङ्ख्या भएका देशमध्ये ८ वटामा सन् २०२४ मा चुनाव हुने तय गरिएको थियो । यी देशहरू हुन्- बंगलादेश, ब्राजिल, भारत, इन्डोनेसिया, मेक्सिको, पाकिस्तान, रुस र अमेरिका । तर, अधिकांश देशमा निर्वाचन सम्पन्न भइसकेको छ । यसबाहेक फ्रान्स, बेलायत, इरान र युरोपेली संघमा पनि यसै वर्ष चुनाव भइसकेको छ ।

फ्रान्स: फ्रान्सेली मतदाताहरूले ३० जुन र ७ जुलाईमा दुई चरणमा राष्ट्रिय सभाका सांसदहरू चयन गर्न मतदान गरेका थिए । यहाँ संसदको तल्लो सदन राष्ट्रिय सभाका कुल ५७७ सिटका लागि निर्वाचन भएको थियो, जसमध्ये बहुमतका लागि २८९ सिट आवश्यक छ।

फ्रान्सको यस निर्वाचनमा सबै ठूला दलहरू गठबन्धनमा उत्रिएका थिए । फ्रान्सको संसदमा आइतबार भएको दोस्रो चरणको मतदानपछि वामपन्थी गठबन्धन न्यू पपुलर फ्रन्टले सबैभन्दा बढी सिट जितेको छ । यसले दक्षिणपन्थी गठबन्धनलाई पराजित गर्यो । वामपन्थी न्यू पपुलर फ्रन्टले १८२ सिट जितेको छ भने राष्ट्रपति इमानुएल म्याक्रोनको केन्द्रवादी एन्सेम्बल गठबन्धनले १६३ सिट जितेको छ । यी नतिजाहरू पछि, फ्रान्स राजनीतिक अनिश्चिततामा फसेको छ, किनकि कुनै पनि गठबन्धन पूर्ण बहुमत हासिल गर्ने नजिक पुगेको छैन ।

इरान: गत हप्ता इरानका जनताले पनि आफ्नो जनादेश दिए । २८ जुन र ५ जुलाईमा देशमा राष्ट्रपतिको निर्वाचनका लागि मतदान भएको थियो, जसमा सुधारवादी नेता मसूद पेजेस्कियान विजयी भएका थिए । मे १९ मा तत्कालीन राष्ट्रपति इब्राहिम रायसीको हेलिकोप्टर दुर्घटनामा मृत्यु भएपछि इरानमा प्रारम्भिक निर्वाचन भएको थियो । चार उम्मेद्वारहरूले चुनावको पहिलो चरणमा प्रतिस्पर्धा गरे, सुधारवादी मसूद पेजेस्कियानले चुनाव जितेका थिए, ६ जुलाईको नतिजामा कट्टरपन्थी नेता सइद जलिलीलाई पराजित गरे । यो जितसँगै पेजेस्कियानले इरानको नयाँ राष्ट्रपति बनेका छन् ।

बेलायत: बेलायतमा ४ जुलाईमा ६५० संसदीय सिटका लागि मतदान भयो । यी चुनावहरू बेलायत, उत्तरी आयरल्याण्ड, स्कटल्याण्ड र वेल्स लगायत युनाइटेड किंगडमका सबै भागहरूमा भएका थिए। बेलायतको चुनावको अन्तिम नतिजा जुलाई ६ मा घोषणा भएको थियो। यी निर्वाचनमा कुल ३९२ दल दर्ता भए पनि मुख्य प्रतिस्पर्धा ऋषि सुनकको कन्जरभेटिभ र प्रमुख विपक्षी नेता केयर स्टारमरको लेबर पार्टीबीच थियो । विपक्षी लेबर पार्टीले ६५० सिटमध्ये ४१२ सिट जितेको छ । जबकि वर्तमान सत्तारुढ दल कन्जरभेटिभले मात्र १२१ सिट जित्न सकेको छ । अन्य साना दलको कुरा गर्ने हो भने लिबरल डेमोक्र्याटले ७१, स्कटिस नेशनल पार्टी (एसएनपी)ले नौ, सिन फेइनले सात, डेमोक्रेटिक युनियनिस्ट पार्टी (डीयूपी) पाँच र रिफर्म पार्टीले चार सिट जितेका छन् ।

सन् २००५ पछिको बेलायती चुनावमा प्रमुख विपक्षी दल लेबरले ठूलो जित दर्ता गरेको थियो । लेबर पार्टीलाई ठूलो जित दिएपछि केइर स्टारमर देशको नयाँ प्रधानमन्त्री बनेका छन् ।

युरोपेली संघ: कुल २७ देशहरू मिलेर युरोपियन युनियनका मानिसहरूले जुन ६-९ मा मतदान गरे । ४४ करोडभन्दा बढी जनसंख्या भएको युरोपेली संघमा कुल ७२० सदस्य युरोपेली संसद (एमईपी) निर्वाचित छन् । ९ जुन २०२४ मा, उर्सुला भोन डर लेनको नेतृत्वमा रहेको युरोपेली पीपुल्स पार्टीले युरोपेली संसदमा सबैभन्दा बढी सिट जित्यो । यी चुनावमा केन्द्रवादी, उदारवादी र वातावरणवादी पार्टीहरूले हार बेहोरेका छन् भने दक्षिणपन्थी दलहरूले फाइदा उठाएका छन् । दक्षिणपन्थी युरोपेली कन्जरभेटिभ र सुधारवादी समूहले केन्द्रवादी नवीकरण युरोप समूहलाई पराजित गरेको छ ।

पाकिस्तान: छिमेकी देश पाकिस्तानमा राष्ट्रिय सभाका लागि फेब्रुअरी ८ मा मतदान भयो । २४ करोड जनसंख्या भएको पाकिस्तानमा चुनावअघि कामचलाउ सरकार चलिरहेको थियो । पाकिस्तान तहरीक-ए-इन्साफ (पीटीआई) का प्रधानमन्त्री इमरान खानलाई अविश्वास प्रस्तावमार्फत पदबाट हटाइएपछि दुई वर्षपछि यी निर्वाचनहरू भएका हुन् । त्यसपछि इमरान खानलाई भ्रष्टाचारको आरोपमा गिरफ्तार गरियो र पाँच वर्षको लागि राजनीतिमा प्रतिबन्ध लगाइएको थियो । चुनावअघि सर्वोच्च अदालतको फैसलाले पीटीआईको चुनाव चिन्ह पनि खोस्यो ।

यी सबै घटनाक्रमका बाबजुद चुनावी नतिजा आउँदा वर्तमान सरकारविरुद्ध लडिरहेका पीटीआई समर्थित स्वतन्त्र उम्मेदवारले सबैभन्दा बढी ९३ सिट जितेका छन् । यसपछि पाकिस्तान मुस्लिम लिग (एन) (पीएमएल-एन) ले ७५ सिट र पाकिस्तान पिपुल्स पार्टी (पीपीपी)ले ५४ सिट प्राप्त गरेको छ । नेशनल एसेम्बलीमा कुनै पनि दलले बहुमत नपाएपछि शहबाज सरिफ पीपीपी, पीएमएल-एन र अन्य साना दलहरूको समर्थनमा प्रधानमन्त्री बनेका छन् ।

बंगलादेश: यस वर्षको सुरुमा जनवरी ७ मा देशमा आम चुनाव भयो। १७ करोडभन्दा बढी जनसंख्या भएको बंगलादेशका जनताले राष्ट्रिय संसदको पक्षमा मतदान गरेका छन् । यस निर्वाचनमा प्रधानमन्त्री शेख हसिना नेतृत्वको अवामी लिगले लगातार चौथो पटक चुनाव जितेको छ । हसिनाको अवामी लिगलाई केन्द्र र वामपन्थी दल मानिन्छ । देशको प्रमुख विपक्षी दल बंगलादेश नेसनलिस्ट पार्टीले राजनीतिक असहमतिमाथिको क्र्याकडाउनको विरोधमा चुनाव बहिष्कार गरेको छ। वर्तमान सरकारको कार्यकालमा निर्वाचन आयोगले स्वतन्त्र र निष्पक्ष निर्वाचन गर्न नसक्ने केन्द्र दक्षिणपन्थी दलको विश्वास छ ।

भारत: त्यस्तै विश्वको धेरै जनसंख्या भएको देश भारतमा पनि सात  चरणको मतदानपछि जुन ४ मा आएको परिणाममा सत्तारुढ दल भारतीय जनता पार्टीलाई ठुलो धक्का लाग्यो । दुई कार्यक्रल एकल बहुमत हासिल गरेको बिजेपी एक्लैले बहुमत ल्याउन सकेन र एनडीए गठबन्धनको सरकार बनाएको छ । यस निर्वाचनले प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीलाई सत्ताबाट हटाउन नसकेपनि भारतमा प्रतिपक्षी दललाई बलियो बनाएको छ ।

त्यसोभए संसारभरि भएका यी निर्वाचनमा कुनै विशेष विचारधाराले जितेको छ त । यस विषयमा विभिन्न विज्ञहरुले आफ्नो राय व्यक्त गरिरहेका छन् । चुनावको नतिजा विश्लेषण गर्दा यसलाई सरकारहरुप्रति जनताको आक्रोशको रुपमा हेरिनुपर्ने बताइएको छ । जनताले स्पष्ट विचारधारालाई साथ नदिएको र जनसरोकारका काम नगरेका कारण सत्तामा रहकेहरुलाई मत नदिएको रुपमा विश्लेषण गरिएको छ ।

जस्तो की बेलायतमा लेबर पार्टीले जितेको छ, जसलाई वामपन्थी भन्न मिल्दैन । जेरेमी कोर्बिन त्यहाँ भएको भए उनलाई वामपन्थी भनिने थियो । फ्रान्समा पनि चरम वामपन्थी पार्टीले बहुमत पाउन सकेका छैनन् । यदि सरकार बनाउनु छ भने अन्य विचारधाराका मानिससँग गठबन्धन गर्नुपर्छ । यस्तो अवस्थामा उनीहरुले आफ्नो नीति पनि परिवर्तन गर्नुपर्ने हुन्छ । यसबाहेक इरानमा सुधारवादी नेता मसूद पेजेस्कियानले जित हासिल गरेका छन्, तर उनले इरानमा सत्ताबाट अलग भएर सुधार गर्ने काम गर्नेछन् भन्ने लाग्दैन । किनभने यहाँ इरानका सर्वोच्च नेतालाई प्रभाव पार्ने गार्जियन काउन्सिलको अनुमतिबिना कुनै पनि कानून बनाइँदैन । एक हिसाबले यी केन्द्रवादी सरकार हुनेछन् ।

विश्वभरि कुनै पनि विचारधाराको जित वा हार भन्दा पनि भर्खरैको चुनावले विश्वभर कुनै खास विचारधाराका मानिसहरू हारेको प्रवृत्ति देखाउँदैन । यसलाई सरकारविरुद्धको आक्रोशका रूपमा लिनुपर्छ । १० वर्ष शासन गर्दा जनताको अपेक्षा पूरा गर्न नसकेपछि जनताले परिवर्तनको पक्षमा मतदान गरे । भारत र दक्षिण अफ्रिकामा सरकारहरू फर्किएका छन् तर बहुमतको अभावमा परेका छन्। उनीहरुले आफ्नो नीतिलाई प्रभाव पार्ने अन्य दलको सहयोग लिनु परेको छ ।